วันสำคัญ ทางศาสนาพุทธ นิยมระบุตามปฏิทินจันทรคติ โดยปกติจะเป็นวันที่เคยมีเหตุการณ์สำคัญเมื่อครั้งพุทธกาล หรือเมื่อถึงกำหนดต้องปฏิบัติประเพณีสำคัญตามธรรมเนียมในศาสนาพุทธ
วันสำคัญทางศาสนาพุทธที่เป็นวันสำคัญประจำปี มีดังนี้
- วัน สําคัญ มาฆบูชา
- วันวิสาขบูชา
- วันอัฏฐมีบูชา
- วันสําคัญ วันอาสาฬหบูชา
วันสำคัญ มาฆบูชา
วันสำคัญ วัน สําคัญ มาฆบูชา (บาลี: มาฆบูชา; อักษรโรมัน: มาฆบูชา) เป็นวันสำคัญสำหรับชาวพุทธเถรวาทและวันหยุดราชการในประเทศไทย “มาฆบูชา” แปลว่า “มาฆบูชา” หมายถึง บูชาในวันเพ็ญเดือนมาฆะตามปฏิทินอินเดียหรือเดือนที่สามตามปฏิทินจันทรคติของไทย (ฤดูใบไม้ร่วงช่วงเดือนกุมภาพันธ์หรือมีนาคม) ถ้ามี ปีมีเดือนอธิกสุรทิน คือ มีเดือนที่ 8 สองเดือน (ปีอธิกสุรทิน) เลื่อนให้เป็นวันเพ็ญเดือนที่ 3 (วันเพ็ญเดือนที่ 4)
วันมาฆบูชาถือเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เนื่องด้วยเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นเมื่อกว่า 2,500 ปีที่แล้ว พระโคตมพุทธเจ้าได้ทรงมอบโอวาดาปาติโมกข์ในท่ามกลางคณะสงฆ์ใหญ่ในพระพุทธศาสนา คัมภีร์ปัญจสุฏิฏีกล่าวว่าครั้งนั้นเกิดเหตุการณ์ 4 เหตุการณ์พร้อมกัน คือ พระ 1,250 รูปมาชุมนุมกันที่วัดเวฬุวันโดยมิได้นัดหมาย ล้วนเป็น “อีหิภิกขุ” หรือผู้อุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้า พระภิกษุทั้งหมดล้วนเป็นพระอรหันต์ กับพระอรหันต์ที่ ๖ และวันนั้นตรงกับวันเพ็ญเดือนสาม “วันจาตุรงคสันนิบาต” หรือวันพบกับองค์ที่สี่
เดิมไม่มีพิธีมาฆบูชาในพระพุทธศาสนาเถรวาท กระทั่งในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) ได้กล่าวถึงเหตุการณ์ของพระพุทธเจ้าในวันเพ็ญเดือนสามซึ่งเป็นวันมหามงคล วัน สําคัญ มาฆบูชา จะต้องประกอบพิธีทางพระพุทธศาสนาเป็นสถานที่สักการะ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดให้มีการบำเพ็ญพระราชกุศล พระราชพิธีคล้ายวันวิสาขบูชา กล่าวคือ พระราชทานต่างๆ และถวายเทียนพรรษาตามแบบชาวพุทธ ถวายที่วัดพระศรีรัตนศาสดารามและวัดหลวงต่างๆ เป็นต้น โดยหลักการแล้วพิธีมาฆบูชาจะเป็นพิธีภายใน ไม่แพร่หลาย ภายหลังความนิยมในพิธีมาฆบูชาได้แผ่ขยายไปทั่วราชอาณาจักร
ปัจจุบันวันมาฆบูชาได้รับการประกาศให้เป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์ในประเทศไทย โดยพุทธศาสนิกชนและพระราชวงศ์ พระสงฆ์และประชาชนทำพิธีต่างๆ เช่น ถวายภัตตาหารเพลและฟังพระธรรมเทศนา ขบวนแห่เทียนพรรษา เป็นต้น เพื่อสักการะพระรัตนตรัยและเหตุการณ์สำคัญดังกล่าวที่ถือได้ว่าเป็นวันที่พระพุทธเจ้าประทานโอวาดาปาติโมกข์ ที่กล่าวถึงหลักคำสอนที่เป็นหัวใจของพระพุทธศาสนาคือไม่ทำชั่วทั้งหมดเพื่อจะทำความดีและชำระจิตใจให้บริสุทธิ์เป็นหลักการของการปฏิบัติเพื่อชาวพุทธทุกคน
นอกจากนี้ ในปี 2549 รัฐบาลไทยได้ประกาศให้วันมาฆบูชาเป็น “วันแห่งความกตัญญูกตเวทีแห่งชาติ” เพราะในสังคมไทยทุกวันนี้ หญิงสาวมักถูกตามใจในวันวาเลนไทน์ หลายหน่วยงานพยายามรณรงค์ให้วันมาฆบูชาเป็นวันแห่งความรัก (บริสุทธิ์) แทน วัน สําคัญ มาฆบูชา
วันสําคัญ วิสาขบูชา
วันสําคัญ วันวิสาขบูชา (บาลี: Visakhapunmee Pucha; อังกฤษ: Vesak) เป็นวันสำคัญทางพุทธศาสนาสำหรับชาวพุทธในทุกนิกายทั่วโลก ทั้งสองเป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์ในหลายประเทศ และวันสำคัญสากลตามมติของสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ เพราะเป็นวันสำคัญ 3 เหตุการณ์ในพระพุทธศาสนา คือ วันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระโคดม ทั้งสามเหตุการณ์เกิดขึ้นในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ หรือวันเพ็ญเดือนวิสาขะ (ต่างปี) เป็นวันที่เกิดเหตุการณ์อัศจรรย์ที่สุด และการบูชาในวันนี้คือ ” วันสําคัญ วันวิสาขบูชา ” ซึ่งแปลว่า “วิสาขบูชาปุรานามิบูชา” ซึ่งหมายถึง “การสักการะวันเพ็ญเดือนวิสาขะ” ซึ่งเป็นเดือนที่สองของปฏิทินอินเดีย ซึ่งตรงกับวันเพ็ญเดือนหกตามปฏิทินจันทรคติของไทย และมักจะตกในเดือนพฤษภาคมหรือมิถุนายนตามปฏิทินจันทรคติของไทย ในประเทศไทย หากปีใดมีสองเดือนแปดให้เลื่อนเป็นวันเพ็ญเดือน 7 แต่ประเทศอื่นที่นับถือศาสนาพุทธนิกายเถรวาทและไม่ปฏิบัติตามปฏิทินจันทรคติของไทยจะมีพิธีวิสาขบูชาในวันเพ็ญ เต็มเดือนที่หก แม้ว่าปีนั้นจะมีสองเดือนที่แปดในปฏิทินจันทรคติของไทย สำหรับชาวพุทธมหายาน บางนิกายถือว่าเหตุการณ์ทั้งสามเกิดขึ้นในวันต่างกัน พิธีวิสาขบูชาจะจัดขึ้นในวันที่แตกต่างกันขึ้นอยู่กับความเชื่อของนิกายของคุณเอง ซึ่งไม่ตรงกับวันวิสาขบูชาตามปฏิทินของชาวพุทธเถรวาท
วันวิสาขบูชาถือโดยชาวพุทธทั่วโลกว่าเป็นวันสำคัญสากลในพระพุทธศาสนา เพราะเป็นวันที่เกิดเหตุการณ์สำคัญ 3 เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้าและการเริ่มต้นของพระพุทธศาสนา ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นเมื่อ 2,500 ปีที่แล้วในดินแดนที่เรียกว่าอนุทวีปอินเดียในสมัยพระพุทธเจ้า งานแรก 80 ปีก่อนพุทธกาล คือ “วันคล้ายวันประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ” ภายใต้ร่มเงาของศาลาพฤกษ์ ในอุทยานหลวงลุมพินีวัน (ในพื้นที่ปัจจุบันของเนปาล) และเหตุการณ์ต่อมา 45 ปีก่อนพุทธศักราช ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า” ใต้ร่มโพธิ์พฤกษ์ ริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชร ต.อุรูเวละเสนานิคม (ที่อินเดียในปัจจุบัน) และงานสุดท้ายก่อนพุทธกาล 1 ปี คือ “วันปรินิพพานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” ภายใต้ร่มเงาของศาลาพฤก ณ ศุลวโนทยา สวนหลวงของเจ้าชายมัลละ เมืองกุสินารา (อยู่ในอินเดียปัจจุบัน) เหตุการณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้นในวันเพ็ญเดือนหกหรือเดือนวิสาขะ ดังนั้นชาวพุทธ ให้ถือว่าวันเพ็ญเดือนหกเป็นวันที่มีวันคล้ายวันประสูติที่สำคัญที่สุดของพระพุทธเจ้า พิธีทำบุญและพิธีทางพระพุทธศาสนาต่างๆ ได้นิยมทำพิธีสักการะพระพุทธเจ้าจวบจนปัจจุบัน
วิสาขบูชาได้รับการปฏิบัติในหลายประเทศที่มีการปฏิบัติทั้งพุทธศาสนามหายานและเถรวาทมาช้านาน ในบางประเทศพิธีนี้เรียกว่า “พระพุทธเจ้าชยันตี” เช่นเดียวกับในอินเดียและศรีลังกา ปัจจุบันมีหลายประเทศที่ถือว่าวันวิสาขบูชาเป็นวันหยุดราชการ เช่น อินเดีย ไทย พม่า ศรีลังกา สิงคโปร์ อินโดนีเซีย เป็นต้น (ส่วนใหญ่เป็นประเทศที่มีประชากรพุทธเถรวาทเป็นสัดส่วนสูงสุด) พุทธศาสนานิกายเถรวาทในปัจจุบันส่วนใหญ่ได้รับการบูชาในวันวิสาขบูชาของลังกา (ศรีลังกา) ในประเทศไทยมีหลักฐานว่าพิธีวิสาขบูชามีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย
วันวิสาขบูชาถือเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาสากล เพราะชาวพุทธทุกนิกายรวมตัวกันจัดพิธีพุทธาภิเษกในวันนี้ร่วมกันทั่วโลก (ซึ่งไม่เหมือนกับวันมาฆบูชาและวันอาสาฬหบูชาซึ่งเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาที่เป็นที่นิยมเฉพาะในประเทศไทย ลาว และกัมพูชา) และด้วยเหตุนี้สมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติจึงยกย่องวันวิสาขบูชาเป็น “วันสากล” ( วันสากล) ตามมติสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ 54/112 ลงวันที่ 13 ธันวาคม 2542
ปัจจุบันประเทศไทยได้ประกาศให้วันวิสาขบูชาเป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์ ในส่วนของชาวพุทธทั้งราชวงศ์ พระสงฆ์ และประชาชน จะมีพิธีต่างๆ เช่น ถวายอาหารพระ ฟังเทศน์ ขบวนแห่เทียนพรรษา เป็นต้น เพื่อสักการะพระรัตนตรัยและสามเหตุการณ์สำคัญที่กล่าวข้างต้น ซึ่งถือเป็นวัน “ประสูติ” ของเจ้าชายสิทธัตถะ ซึ่งต่อมาได้กลายเป็น “ตรัสรู้” เป็นพระพุทธเจ้าผู้ได้รับ “พระผู้มีพระภาค” “ปัญญา” ซึ่งได้ประกาศความจริงซึ่งเป็นความจริงของโลก แก่ราษฎรทั้งปวงเพื่อ “พระองค์เจ้า” ไปจนสิ้น “มรณภาพ” ทั้งสามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในวันเพ็ญเดือนหก วันสําคัญ วันวิสาขบูชา
วันอัฏฐมีบูชา
วันอัฏฐมีบูชาเป็นวันถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ (หลังพระปรินิพพาน 8 วัน) ถือเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ตรงกับวันแรม ๘ ค่ำ ในเดือนวิสาข (เดือน ๖ เดือน) ประเทศไทย).อีกทั้งวันนี้เป็นวันที่พระมารดาของพระนางสิริมหามายาเสียชีวิต (หลังคลอด) และยังเป็นวันเจ็ดวันแห่งการปลดปล่อยของพระพุทธเจ้า (หลังตรัสรู้) เมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานได้ ๘ วัน มัลละ กษัตริย์เมืองกุสินารา พร้อมด้วยประชาชนและพระสงฆ์ โดยมีพระมหากัสสปะเถระเป็นประธานพร้อมๆ กัน ถวายพระพุทธองค์ที่มกุฏพันธนาเจดีย์เมืองกุสินารา เป็นวันที่ชาวพุทธต้องเจ็บปวดรวดร้าวมาก เนื่องด้วยพระปรินิพพานเสียไปในวันแรม 8 ค่ำเดือนแปด ซึ่งเรียกกันทั่วไปว่าวันอัฏฐมี เมื่อมีการมาบรรจบกันในแต่ละปี ชาวพุทธบางคนได้จัดพิธีบวงสรวง มีเทียน ฯลฯ
วันอาสาฬหบูชา
วันสำคัญ วันอาสาฬหบูชา (บาลี: Asanha Pucha; อักษรโรมัน: Āsāḷha Pūjā) เป็นวันสำคัญในพระพุทธศาสนาเถรวาทและเป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์ของประเทศไทย[1] คำว่า Asalha Bucha หมายถึง “อาสาฬหปุรานมีบูชา” ซึ่งหมายถึง “การสักการะในวันเพ็ญเดือนอาสาฬห” ซึ่งเป็นเดือนที่ 4 ตามปฏิทินอินเดีย ตรงกับวันเพ็ญเดือนแปดตามปฏิทินจันทรคติของไทย ซึ่งมักจะตกในเดือนกรกฎาคมหรือสิงหาคม แต่ถ้าปีไหนมีสองเดือนแปดก็ควรเลื่อนไปเป็นวันเพ็ญเดือนแปด วันสําคัญ วันอาสาฬหบูชา
วันอาสาฬหบูชาถือเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เนื่องด้วยเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นก่อนพุทธศักราช 45 ปี ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เป็นวันอาสาฬหปุรานมีดิถี หรือวันเพ็ญเดือนอาสาฬห ณ ป่าอิสิพัทธ์มฤคทายวัน เมืองพาราณสี จ.กาสี ซึ่งเป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา คือ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เพื่อปัญจวัคคี
การแสดงธรรมนั้นทำให้คอนธัญญพราหมณ์ ๑ ในปานฉวักกี ประกอบด้วย โกณฑัญญะ วัปปะ ภัตติยะ มหานามะ และอัสสาชี มีความศรัทธาในคำสอนของพระพุทธเจ้า จนมีพระเนตรเห็นธรรม จึงขอบวชเป็นพระพุทธวินัย โดยทางเอหิภิขุพระอัญญาโกณฑัญญะ ทรงเป็นพระสาวกและพระภิกษุองค์แรกของโลก และทำให้วันนั้นมีสามรัตนากรที่สมบูรณ์เป็นครั้งแรกในโลกคือพระพุทธเจ้าพระธรรมและพระสงฆ์ เหล่านี้เป็นวันที่กงล้อพระธรรมถูกหมุนครั้งแรก และ “วันสงฆ์” เป็นวันที่พระสงฆ์ขึ้นครั้งแรก และยังจัดเป็น “วันอัญมณีสามดวง”
เดิมทีไม่มีพิธีบูชาในเดือนแปดหรือวันอาสาฬหบูชาในประเทศพุทธเถรวาทก่อนในปี 2501 การบูชาในเดือนแปดหรือวันอาสาฬหบูชาเริ่มมีขึ้นในประเทศไทย ตามที่สภาได้กำหนดให้วันนี้เป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญของประเทศไทยในปี 2501 สภาคณะสงฆ์ได้ตัดสินใจที่จะเพิ่มวันอาสาฬหบูชาเป็นวันพุทธที่สำคัญของประเทศไทย ตามคำแนะนำของพระธรรมโกศาจารย์ (เป็นอนุชารี) โดยคณะสงฆ์ได้ออกประกาศจากสำนักอธิการเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2501 กำหนดให้วันอาสาฬหบูชาเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาและได้จัดให้มีพิธี อสัญหะบูชา ฉลองอย่างเป็นทางการครั้งแรกในประเทศไทย พิธีเทียบเท่าวันวิสาขบูชาซึ่งเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาสากล
อย่างไรก็ตาม วันอาสาฬหบูชาเป็นวันสำคัญที่กำหนดให้เป็นวันหยุดราชการเฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น ในนิกายอื่นๆ ที่นับถือศาสนาพุทธนิกายเถรวาทในต่างประเทศ ไม่ได้ให้ความสำคัญกับ วันสําคัญ วันอาสาฬหบูชา เทียบเท่าวันวิสาขบูชา
บทความแนะนำ
